Dolma kalem nedir? Dolma kalem seçimi?
Gönderilme zamanı: 10 Şub 2017, 20:17Merhaba TSF! Bugün saygıdeğer bir üyeden dolma kalem ile ilgili gelen bir kaç soru vardı. Ve anladım ki forumda dolma kalem meraklısı çok insan var ama o kadar da az bilgi var. Ben de öğleden saatlerin şu ana kadar dolma kalem seçimi ve hakkında merak edilen çoğu şeyi bir araya topladım. Çoğu yazı çeviri olduğu için ve ben de Rusça eğitim gördüğüm için Türkçe'mde hatalar olabilir, af ola.
Bu arada aynı yazı blog adresimde de olacaktır, isteyen okuma listesine atabilir. Memnun olurum..
https://rtalhaustun.wordpress.com/
1.Dolma kalem nedir?
Resim 1. Dolma kalem ilüstrasyonu.
Dolma kalem, su bazlı mürekkep haznesi olan uçlu bir kalem olup, halefi divite (hokkadaki mürekkebe batırılarak yazı yazan) benzer, ancak ondan farklı olarak mürekkep haznesine sahiptir ve mürekkebe batırılması gerekmez. Kalem mürekkebi hazneden bir kanal aracığıyla geçirerek uca ve de yer çekimi ve kılcallık sayesinde sayfaya yazar. Hazneyi mürekkep ile doldurmak, ya elle ya da piston işlevi gibi dahili bir doldurma mekanizmasıyla emilerek sağlanır.[1]
2.Dolma kalemin icadı?
Öncelikle ilk mürekkep haznesine sahip kalemin 973 yılından geldiğine değinelim. Kuzey Afrika'nın Mağrip şehrinin halifesi Ma'ād al-Mu'izz'in ellerini kirletmesini önleyecek ve fazla kirlilik bırakmayacak kalem istemesiyle ortaya çıktı. Yapılmasını istediği kalem içerisinde mürekkebi saklayıp baş aşağı dururken bile mürekkebin sızmamasını sağlayacak bir icat idi. Ama istediği şeyin tasarımı bilinmiyor
İç hazneye sahip içi oyuk iki milden oluşan kalemin ise 17. yüzyılda Daniel Schwenter adında bir mucit tarafından keşfedildiği biliniyor. Bir mil diğerinin içinde yer alıyor, mürekkebi saklıyor ve mantar tıpa ile kapatılıyordu.
17. yüzyılda İngiliz deniz kuvvetleri komutanı Samuel Pepys makalelerinde mürekkep taşıyan kalemden bahsederken Maryland'de bulunan tarihçi Hester Dorsey Richardson da dolma kalemler hakkında yazıyordu. 1827 yılının 25 mayısında Romanyalı mucit Petrache Poenaru Fransız hükümetinden kovan içeren dolma kalem ,1848 yılında Amerika'da Azel Storrs Lyman 'hazneden kalem ucuna mürekkep ikmali yapan' sisteme sahip dolma kalem patentlerini almışlardır. Tabii ki o zamanlar bu patentler tek değillerdi ancak bu kalemlerin ihtiyacı olan şey bu 3 icadın gerçekleşmesiydi; iridyum tepeli altın uç, sert kauçuk ve serbest akan mürekkep(eskiden hava basıncının kalemlerin işleyişinde büyük rol oynadığı bilinmiyordu).
Tüm bunlara sahip dolma kalem ilk olarak 1850'lerde yapılmıştır. 1870 yılında Duncan MacKinnon ve Alonzo T. Cross 'stylographic' adını taşıyan, tüp içinde bir telin valf olarak kullanıldığı bir dolma kalemin buluşunu gerçekleştirmişlerdir. Tüm bu kalemler damlalık ile doluyorlardı. İlk kendinden dolan kalemler yirminci yüzyılın başlarında keşfedilmişlerdir.[2]
Resim 2. 'Stylographic' dolma kalem.
3.Dolma kalem alırken uç seçimi.
Aynı araba ve lastikleri gibi dolma kalemin de yazması da ucun uyumlu olmasına bağlıdır. Uç bir dolmakalemin en önemli belirleyicisidir, kalem seçerken en önemli unsur uçtur.
3.1.Uç nedir?
Resim 3. Uç kısımları.
Uç, dolma kalemin en simgesel elementidir. Mürekkebi kalemin içinden kılcal damar görevi gören yarık vasıtasıyla kağıda yönlendiren ince ve sivri uçlu bir metaldir.
3.2.Uç karakteristikleri
Uç seçiminde 4 tane ana karakteristik vardır; tepe şekli, tepe boyutu, esneklik ve uç malzemesi.
3.2.1.Tepe şekilleri
a)Yuvarlak tepe.
Farklı çizgiler oluşturabilmek için uçlar farklı şekillendirilebilirler. Bu günlerde dolma kalemlerin çoğunluğu yuvarlak uca sahiptir. Böylece çizim doğrultusunda yekpare yazı akışı oluşturulabiliyor.
Resim 4. Yuvarlak tepe.
b)Düz tepe.
Yuvarlak tepe kadar olmasa da bir diğer yaygın kullanılan uç ise Kaligrafi uç diye adlandırılan uçtur. Bu uçta tepe düz ve geniştir.
Resim 5. Düz tepe.
3.2.2.Tepe boyutu
Kuşkusuz tepe boyutu, şekli kadar önem taşıyor. Daha büyük boyutlar geniş çizgiler oluşturarak kalın yazmak ve mürekkebi sergilemek için daha uygundurlar. Ancak insanlar günlük kullanım için genellikle küçük boyutları seçiyorlar böylece tükenmez veya rollerball kalem yazım şekline yakın bir boyut yaratılabiliyor.
Yuvarlak tepeler genellikle 4 boyutta bulunur.
Extra Fine (EF) - Fine (F) - Medium (M) - Broad (B)
Resim 6. Tepe boyutlarına göre yazı örnekleri.
Şunu da unutmamak gerek; Japon dolma kalemleri genellikle 'batıda üretilen' kalemlere göre yazım olarak biraz daha küçüktürler.
Resim 7. Batı ve Japon uç boyutları arasındaki farklar.
Resim 8. Uçların artıları ve eksileri.
3.2.3.Esneklik
Esneklikten kastım uça baskı uygulandığında uç çatallarının yana açım mesafesi. 'Spencerian' ve 'Copperplate' gibi bir zamanlar yaygın olarak kullanılan fontların yazımı için çok fazla esneklik gerekiyordu. Günümüzde daha az esnekliğe sahip daha sabit uçlar kullanılıyor, ve Pilot Elabo(Falcon) gibi kalemlerin kullandığı uçlar belki bahsedilen esnek uçlar kategorisine girebilir. Lamy'nin çelik uçları gibi bazı firmaların uçları 'tırnak' diye anılır. Diğer çelik uçlar ve altın uçların çoğu en ağır baskılara dayanabilirler. Ancak çok fazla esnetmek uçlarda hasara yol açabilmektedir.
Resim 9. Sabit uç yazım örneği.
Resim 10. Yumuşak(esnek) uç yazım örneği.
3.2.4.Uç malzemesi
Resim 11. Kaweco çelik uçları; altın, çelik ve siyah renklerde.
Resim 12. 14K ve 18K altının belirtilmesi.
Uç malzemesi dolma kalem seçiminde fazla belirleyici değildir aslında, malzeme uçun yazımına fazla etki etmez. Uçlar bir çok malzemeden yapılabilir ama dolma kalemlerin çoğu paslanmaz çelik ve altın uca sahiptirler.
Şunu da unutmamak gerek; uçun rengi onun malzemesini göstermez. Öyle ki Kaweco çelik uçları altın, çelik ve siyah renklerde olabilir. Altın uçların çoğu ise rodyum kaplıdır. Altın uçlar çelik uçlara göre daha iyi ve yumuşaktır. Yumuşaklığın tanımı ise tabii ki yazım yumuşaklığıdır.[3]
3.3.Dolma kalemin dolumu
Dolma kalem icat edildiğinden beri bir çok dolum sistemi keşfedilmiştir.
Keşfedilen dolum sistemlerinin bazıları:
-Akordeon
-Kartuş
-Kuluçka
-Piston
-Kaşık
-'Aerometrik
-'Chilton'
-Hörgüç
-Pompa pistonu
-Sıkma çubuk
-Üfleme
-Basma
-Şaryo
-Şırınga
-Hazne
-Kaldıraç vb.
Tabii ki biz en yaygın olan 2 sistemi inceleyeceğiz; piston ve kartuş.
3.3.1.Piston
Resim 13. Piston sistemi.
a)Tasarım
Vidalı piston da denir. Bir kafa pistona bağlı vidalı şaftı döndürür.
b)Dolum
Kalem mürekkebin olduğu şişenin üzerinde ucu içine girecek şekilde tutulur, piston başı saat yönünün tersine döndürülür, bu piston duruncaya kadar yapılır. Bu birkaç defa tekrarlanır böylece ilk dolumdan kalan hava tahliye edilir. İşlem bitince kalem temizlenir.
3.3.2.Kartuş
Resim 14. Kartuş sistemi.
a)Tasarım
Değiştirilebilir mürekkep haznesi.
b)Dolum
Biten kartuş yerine yenisi takılır. Bazı kalemler hem kartuş hem de piston uyumludur.[4]
4.Kaynaklar.
[1] https://tr.wikipedia.org/wiki/Dolma_kalem
[2] http://www.historyofpencils.com/writing%20...%20n-history/
[3] http://www.jetpens.com/blog/guide-to-fo%20...%20nib/pt/760
[4] http://www.richardspens.com/?page=ref/f%20...%20illers.htm
Bu arada aynı yazı blog adresimde de olacaktır, isteyen okuma listesine atabilir. Memnun olurum..
https://rtalhaustun.wordpress.com/
1.Dolma kalem nedir?
Resim 1. Dolma kalem ilüstrasyonu.
Dolma kalem, su bazlı mürekkep haznesi olan uçlu bir kalem olup, halefi divite (hokkadaki mürekkebe batırılarak yazı yazan) benzer, ancak ondan farklı olarak mürekkep haznesine sahiptir ve mürekkebe batırılması gerekmez. Kalem mürekkebi hazneden bir kanal aracığıyla geçirerek uca ve de yer çekimi ve kılcallık sayesinde sayfaya yazar. Hazneyi mürekkep ile doldurmak, ya elle ya da piston işlevi gibi dahili bir doldurma mekanizmasıyla emilerek sağlanır.[1]
2.Dolma kalemin icadı?
Öncelikle ilk mürekkep haznesine sahip kalemin 973 yılından geldiğine değinelim. Kuzey Afrika'nın Mağrip şehrinin halifesi Ma'ād al-Mu'izz'in ellerini kirletmesini önleyecek ve fazla kirlilik bırakmayacak kalem istemesiyle ortaya çıktı. Yapılmasını istediği kalem içerisinde mürekkebi saklayıp baş aşağı dururken bile mürekkebin sızmamasını sağlayacak bir icat idi. Ama istediği şeyin tasarımı bilinmiyor
İç hazneye sahip içi oyuk iki milden oluşan kalemin ise 17. yüzyılda Daniel Schwenter adında bir mucit tarafından keşfedildiği biliniyor. Bir mil diğerinin içinde yer alıyor, mürekkebi saklıyor ve mantar tıpa ile kapatılıyordu.
17. yüzyılda İngiliz deniz kuvvetleri komutanı Samuel Pepys makalelerinde mürekkep taşıyan kalemden bahsederken Maryland'de bulunan tarihçi Hester Dorsey Richardson da dolma kalemler hakkında yazıyordu. 1827 yılının 25 mayısında Romanyalı mucit Petrache Poenaru Fransız hükümetinden kovan içeren dolma kalem ,1848 yılında Amerika'da Azel Storrs Lyman 'hazneden kalem ucuna mürekkep ikmali yapan' sisteme sahip dolma kalem patentlerini almışlardır. Tabii ki o zamanlar bu patentler tek değillerdi ancak bu kalemlerin ihtiyacı olan şey bu 3 icadın gerçekleşmesiydi; iridyum tepeli altın uç, sert kauçuk ve serbest akan mürekkep(eskiden hava basıncının kalemlerin işleyişinde büyük rol oynadığı bilinmiyordu).
Tüm bunlara sahip dolma kalem ilk olarak 1850'lerde yapılmıştır. 1870 yılında Duncan MacKinnon ve Alonzo T. Cross 'stylographic' adını taşıyan, tüp içinde bir telin valf olarak kullanıldığı bir dolma kalemin buluşunu gerçekleştirmişlerdir. Tüm bu kalemler damlalık ile doluyorlardı. İlk kendinden dolan kalemler yirminci yüzyılın başlarında keşfedilmişlerdir.[2]
Resim 2. 'Stylographic' dolma kalem.
3.Dolma kalem alırken uç seçimi.
Aynı araba ve lastikleri gibi dolma kalemin de yazması da ucun uyumlu olmasına bağlıdır. Uç bir dolmakalemin en önemli belirleyicisidir, kalem seçerken en önemli unsur uçtur.
3.1.Uç nedir?
Resim 3. Uç kısımları.
Uç, dolma kalemin en simgesel elementidir. Mürekkebi kalemin içinden kılcal damar görevi gören yarık vasıtasıyla kağıda yönlendiren ince ve sivri uçlu bir metaldir.
3.2.Uç karakteristikleri
Uç seçiminde 4 tane ana karakteristik vardır; tepe şekli, tepe boyutu, esneklik ve uç malzemesi.
3.2.1.Tepe şekilleri
a)Yuvarlak tepe.
Farklı çizgiler oluşturabilmek için uçlar farklı şekillendirilebilirler. Bu günlerde dolma kalemlerin çoğunluğu yuvarlak uca sahiptir. Böylece çizim doğrultusunda yekpare yazı akışı oluşturulabiliyor.
Resim 4. Yuvarlak tepe.
b)Düz tepe.
Yuvarlak tepe kadar olmasa da bir diğer yaygın kullanılan uç ise Kaligrafi uç diye adlandırılan uçtur. Bu uçta tepe düz ve geniştir.
Resim 5. Düz tepe.
3.2.2.Tepe boyutu
Kuşkusuz tepe boyutu, şekli kadar önem taşıyor. Daha büyük boyutlar geniş çizgiler oluşturarak kalın yazmak ve mürekkebi sergilemek için daha uygundurlar. Ancak insanlar günlük kullanım için genellikle küçük boyutları seçiyorlar böylece tükenmez veya rollerball kalem yazım şekline yakın bir boyut yaratılabiliyor.
Yuvarlak tepeler genellikle 4 boyutta bulunur.
Extra Fine (EF) - Fine (F) - Medium (M) - Broad (B)
Resim 6. Tepe boyutlarına göre yazı örnekleri.
Şunu da unutmamak gerek; Japon dolma kalemleri genellikle 'batıda üretilen' kalemlere göre yazım olarak biraz daha küçüktürler.
Resim 7. Batı ve Japon uç boyutları arasındaki farklar.
Resim 8. Uçların artıları ve eksileri.
3.2.3.Esneklik
Esneklikten kastım uça baskı uygulandığında uç çatallarının yana açım mesafesi. 'Spencerian' ve 'Copperplate' gibi bir zamanlar yaygın olarak kullanılan fontların yazımı için çok fazla esneklik gerekiyordu. Günümüzde daha az esnekliğe sahip daha sabit uçlar kullanılıyor, ve Pilot Elabo(Falcon) gibi kalemlerin kullandığı uçlar belki bahsedilen esnek uçlar kategorisine girebilir. Lamy'nin çelik uçları gibi bazı firmaların uçları 'tırnak' diye anılır. Diğer çelik uçlar ve altın uçların çoğu en ağır baskılara dayanabilirler. Ancak çok fazla esnetmek uçlarda hasara yol açabilmektedir.
Resim 9. Sabit uç yazım örneği.
Resim 10. Yumuşak(esnek) uç yazım örneği.
3.2.4.Uç malzemesi
Resim 11. Kaweco çelik uçları; altın, çelik ve siyah renklerde.
Resim 12. 14K ve 18K altının belirtilmesi.
Uç malzemesi dolma kalem seçiminde fazla belirleyici değildir aslında, malzeme uçun yazımına fazla etki etmez. Uçlar bir çok malzemeden yapılabilir ama dolma kalemlerin çoğu paslanmaz çelik ve altın uca sahiptirler.
Şunu da unutmamak gerek; uçun rengi onun malzemesini göstermez. Öyle ki Kaweco çelik uçları altın, çelik ve siyah renklerde olabilir. Altın uçların çoğu ise rodyum kaplıdır. Altın uçlar çelik uçlara göre daha iyi ve yumuşaktır. Yumuşaklığın tanımı ise tabii ki yazım yumuşaklığıdır.[3]
3.3.Dolma kalemin dolumu
Dolma kalem icat edildiğinden beri bir çok dolum sistemi keşfedilmiştir.
Keşfedilen dolum sistemlerinin bazıları:
-Akordeon
-Kartuş
-Kuluçka
-Piston
-Kaşık
-'Aerometrik
-'Chilton'
-Hörgüç
-Pompa pistonu
-Sıkma çubuk
-Üfleme
-Basma
-Şaryo
-Şırınga
-Hazne
-Kaldıraç vb.
Tabii ki biz en yaygın olan 2 sistemi inceleyeceğiz; piston ve kartuş.
3.3.1.Piston
Resim 13. Piston sistemi.
a)Tasarım
Vidalı piston da denir. Bir kafa pistona bağlı vidalı şaftı döndürür.
b)Dolum
Kalem mürekkebin olduğu şişenin üzerinde ucu içine girecek şekilde tutulur, piston başı saat yönünün tersine döndürülür, bu piston duruncaya kadar yapılır. Bu birkaç defa tekrarlanır böylece ilk dolumdan kalan hava tahliye edilir. İşlem bitince kalem temizlenir.
3.3.2.Kartuş
Resim 14. Kartuş sistemi.
a)Tasarım
Değiştirilebilir mürekkep haznesi.
b)Dolum
Biten kartuş yerine yenisi takılır. Bazı kalemler hem kartuş hem de piston uyumludur.[4]
4.Kaynaklar.
[1] https://tr.wikipedia.org/wiki/Dolma_kalem
[2] http://www.historyofpencils.com/writing%20...%20n-history/
[3] http://www.jetpens.com/blog/guide-to-fo%20...%20nib/pt/760
[4] http://www.richardspens.com/?page=ref/f%20...%20illers.htm
