Telaffuzu en zevkli gelen tabii "L'equation du temps". Nedir peki?
Herhangi bir boylamdaki "gercek gunes zamani" ile "ortalama gunes zamani"nin farkidir. Boylaminizdaki ortalama gunes zamani, saatinizde su an okudugunuz veya okumaniz gereken zamandir. Varsa gunes saatinizden okudugunuz da boylaminizdaki gercek gunes zamani.
Yorungemizin (simdi Dunya'da oldugunuzu varsayiyorum, okurken kiprasmayin bir yere) seklini ve Dunya'nin ekseni etrafindaki donus hizini sabit varsayarsak, 24 saatlik bir "ortalama gunes gunu" suresi degismez. "Gercek gunes gunu" suresi, bir boylamin Gunes'in onunden gecisinde 1 tam turu tamamlama suresidir, periyodik degiskendir. Yil icinde herhangi bir gunde, gercek gunes gunu ile ortalama gunes gunu arasindaki fark ise -20 sn ila 30 sn arasindadir. Yigilarak gelen bu farkin birikimi zaman denklemi egrisini olusturur. Biriken bu fark (zaman denklemi) en yuksek degerine +16.45 (dk.sn) ile 3 Kasim'da, en dusuk degerine de -14.21 ile 11 Subat'ta ulasiyor. 15 Nisan ile 1 Eylul etrafinda ise gercek gunes zamani ile ortalama gunes zamani kesisiyor. Zaman denkleminin periyodu bir tam gunes yilina esit, yani fark dongusel, 1 periyodu uzerinde ortalamasi ise 0. Dolayisiyla, tanima donersek, ortalama gunes zamani ile gercek gunes zamaninin farkinin bir gunes yili uzerinden ortalamasi 0. Bu aslinda ortalama gunes zamanini tanimliyor. Ortalama gunes gunu suresi bu tanimi saglamali.
Basta varsayilanlarin ikisi de degisken; ancak degistirmedigimiz 86400 saniyelik bir ortalama gunes gunumuz var. Aslinda yakin tarih hafizaniza (olmazsa Google'a) bakarsaniz, 2005 ile 2008 yil sonu mansetlerinden, "bu da oldu, bitecek yila 1 saniye eklendi", "bitsin artik: 1 saniye" veya "2008'i sündürdüler" , türünde, adeta CNN'e tas cikartan güzide ornekler gorebilirsiniz. Dava, birikmis ortalama gunes gunu farklari. Sebebi-i ilave, isbu dava. Isbu davanin en buyuk sebebi ise, Dunya'nin ekseni etrafindaki donus hizinin dusus egilimi. Duzenlemeden sorumlu "Big Brother": International Earth Rotation and Reference Systems Service - Almanya.
Bunlarin etrafinda gezinirken, okurken bu noktada saniye kavramim gezintiye cikti. Baktim ki saniyemiz tanimli neyse ki, hem de ne tanim. Metrik sistem (SI=systeme internationale d'unites) saniyesi
"Yil icinde herhangi bir gunde, "gercek gunes gunu" ile ortalama gunes gunu arasindaki fark -20 sn ila 30 sn arasindadir." dedim, 'nizi gordum. Zaman denkleminin sebepleri 2 adet; Dunya'nin dismerkezli eliptik yorungesi ve ekliptik ile ekvator arasindaki 23.44°. Dunya'nin eliptik yorungesinin sonucu, Gunes etrafindaki degisken hizi - Brahe'den gozlem, Kepler'den miras, acik, net. Bu hiz gunotede en dusuk olup, gunberide en fazla. Dolayli sonucu; "Effect of Orbit Eccentricity" egrisi asagida. Ekliptik duzlemin egikliginin benzer sonucu yine bagil hiz degisimi. Onun sonucu "Effect of Obliquity" egrisi. Bu iki sebepten mutesekkil zaman denklemi: "Equation of Time". Sonuncusu da eksen egikligine karsi zaman denklemi: Gezegenimizin analemmasi.
Bir kol saatinde bulunmasi belki 'perpetual calendar' bir saat icin makul, ama en az Tourbillon kadar gosteri amacli olan bu kavrami Audemars Piguet'nin konumuza ozel hazirladigi sunumumuz ile noktaliyoruz. Idolumsun Jules Audemars
Jules Audemars Equation of Time
Saygi, sevgiler herkese,